Giáo án Tiếng việt Lớp 4 - Luyện từ và câu: Cấu tạo của tiếng

 Luyện từ và câu
 CẤU TẠO CỦA TIẾNG
I.MỤC TIÊU:
 - Nắm được cấu tạo ba phần của tiếng (âm đầu, vần, thanh) - Nội dung ghi nhớ.
 - Điền được các bộ phận cấu tạo của từng tiếng trong câu tục ngữ ở BT1 vào bảng mẫu
 (mục III).
II.CHUẨN BỊ:
 - Bảng phụ vẽ sẵn sơ đồ cấu tạo của tiếng, có ví dụ điển hình (mỗi bộ phận tiếng viết 
 một màu)
III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC :
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
❖ Khởi động: 
❖ Bài mới: 
 ➢ Giới thiệu bài 
Hoạt động1: Hình thành khái niệm
Bước 1: Hướng dẫn phần nhận xét
- Yêu cầu 1: Đếm số tiếng trong câu - Yêu cầu 1:
tục ngữ + Tất cả HS đếm thầm.
 + 1, 2 HS làm mẫu đếm thành tiếng dòng 
 đầu (vừa đếm vừa đập nhẹ tay lên mặt bàn). 
+ GV nhận xét Kết quả: 6 tiếng.
 + Tất cả lớp đếm thành tiếng dòng còn lại 
 (vừa đếm vừa đập nhẹ tay lên mặt bàn). Kết 
 quả: 8 tiếng.
- Yêu cầu 2: Đánh vần tiếng bầu. Ghi - Yêu cầu 2:
lại cách đánh vần đó + Tất cả HS đánh vần thầm
 + 1 HS làm mẫu: đánh vần thành tiếng
+ GV ghi lại kết quả làm việc của HS + Tất cả HS đánh vần thành tiếng & ghi lại 
lên bảng, dùng phấn màu tô các bộ kết quả đánh vần vào bảng con: bờ – âu – 
phận của tiếng bầu bâu – huyền – bầu. HS giơ bảng con báo cáo 
 kết quả.
- Yêu cầu 3: Phân tích cấu tạo của - Yêu cầu 3:
tiếng bầu (tiếng bầu do những bộ phận + HS trao đổi nhóm hai
nào tạo thành) + Đại diện nhóm trình bày kết luận, vừa nói 
+ GV giúp HS gọi tên các thành phần: vừa chỉ vào dòng chữ GV đã viết trên bảng: 
âm đầu, vần, thanh tiếng bầu gồm ba phần
- Yêu cầu 4: Phân tích cấu tạo của các - Yêu cầu 4:
tiếng còn lại. Rút ra nhận xét
+ GV giao cho mỗi nhóm 1 bảng có ghi + HS hoạt động theo nhóm
sẵn những tiếng cần phân tích (mỗi + HS gắn bảng những tiếng của mình để tạo 
nhóm phân tích khoảng 2 tiếng) thành 1 bảng lớn (như SGV)
+ GV nhận xét + HS rút ra nhận xét
- GV yêu cầu HS nhắc lại kết quả - Tiếng do âm đầu, vần, thanh tạo thành
phân tích: Tiếng do những bộ phận nào 
tạo thành? Thứ sáu, ngày 26 tháng 8 năm 2011
 Luyện từ và câu
 LUYỆN TẬP VỀ CẤU TẠO CỦA TIẾNG
I.MỤC TIÊU:
 - Điền được cấu tạo của tiếng theo 3 phần đã học (âm đầu, vần, thanh) theo bảng mẫu ở 
BT1.
 - Nhận biết được các tiếng có vần giống nhau ở BT2, BT3.
II.CHUẨN BỊ:
 Bảng phụ vẽ sẵn sơ đồ cấu tạo của tiếng & phần vần
III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
❖ Khởi động: 
❖ Bài cũ: Cấu tạo của tiếng
- Phân tích 3 bộ phận của các tiếng - Cả lớp làm bài vào vở nháp
trong câu Lá lành đùm lá rách. - 2 HS làm bảng phụ 
- GV nhận xét & chấm điểm - HS nhận xét
❖ Bài mới: 
Hoạt động1: Giới thiệu bài 
Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập 
Bài tập 1:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập, - HS đọc yêu cầu bài tập
đọc cả phần ví dụ - HS làm vào vở
- GV nhận xét - HS thi đua sửa bài trên bảng
 - HS nhận xét
Bài tập 2:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - Lời giải: hai tiếng bắt vần với nhau 
- GV nhận xét trong câu tục ngữ là: ngoài – hoài (vần 
 giống nhau: oai)
Bài tập 3:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu bài tập
 - HS suy nghĩ, thi làm bài đúng, nhanh 
 trên bảng lớp
 - Lời giải:
- GV nhận xét, chốt lại lời giải đúng. + Các cặp tiếng bắt vần với nhau: choắt – 
 thoắt; xinh – nghênh
 + Cặp có vần giống nhau hoàn toàn: choắt 
 – thoắt (vần: oắt)
 + Cặp có vần giống nhau không hoàn toàn: 
 xinh – nghênh
 - HS làm bài 
Bài tập 4:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
 - HS trao đổi nhóm đôi
- GV nhận xét, chốt lại ý kiến đúng - HS nêu: Hai tiếng bắt vần với nhau là 
 hai tiếng có phần vần giống nhau – giống Luyện từ và câu
 MỞ RỘNG VỐN TỪ: NHÂN HẬU – ĐOÀN KẾT
I.MỤC TIÊU:
 - Mở rộng và hệ thống hóa vốn từ ngữ theo chủ điểm “Thương người như thể thương thân”. 
 Học nghĩa một số từ và đơn vị cấu tạo từ Hán – Việt . Nắm được cách dùng các từ ngữ đó .
 - Dùng được những từ ngữ trên vào các bài tập .
 - Có lòng nhân hậu , biết đoàn kết với bạn bè .
II.CHUẨN BỊ:
 Bút dạ & 4 tờ phiếu khổ to kẻ sẵn các cột của BT1; kẻ bảng phân loại để HS
 làm BT2
III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
❖ Khởi động: 
- Bài cũ: 
❖ Bài mới: 
Hoạt động1: Giới thiệu bài
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS làm bài tập 
Bài tập 1:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
- GV nhận xét, chốt lại lời giải đúng - Từng cặp HS trao đổi, làm bài vào VBT
- Lời giải đúng: - Đại diện nhóm HS làmbài trên phiếu 
 a) Từ ngữ thể hiện lòng nhân hậu, trình bày kết quả 
tình cảm yêu thương đồng loại: lòng nhân - Cả lớp nhận xét kết quả làm bài
ái, lòng vị tha, tình thân ái, tình thương - 1 HS đọc lại bảng kết quả có số lượng từ 
mến, yêu quý, xót thương, đau xót, tha thứ, tìm được đúng & nhiều nhất. 
độ lượng, bao dung, thông cảm, đồng cảm - Cả lớp sửa bài theo lời giải đúng
 b) Từ ngữ trái nghĩa với nhân hậu 
hoặc yêu thương: hung ác, nanh ác, tàn ác, 
tàn bạo, cay độc, ác nghiệt, hung dữ, dữ 
tợn, dữ dằn 
 c) Từ ngữ thể hiện tinh thần đùm bọc, 
giúp đỡ đồng loại: cứu giúp, cứu trợ, ủng 
hộ, hỗ trợ, bênh vực, bảo vệ, che chở, che 
chắn, che đỡ, nâng đỡ 
 d) Từ ngữ trái nghĩa với đùm bọc 
hoặc giúp đỡ: ăn hiếp, hà hiếp, bắt nạt, 
hành hạ, đánh đập 
Bài tập 2:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
- GV phát phiếu khổ to riêng cho 4 cặp - HS trao đổi theo cặp, sau đó làm bài vào 
HS VBT
 - Những HS làm bài trên phiếu trình bày 
 kết quả bài làm trước lớp
- GV nhận xét, chốt lại lời giải đúng - Cả lớp nhận xét & sửa bài theo lời giải Thứ sáu, ngày 2 tháng 9 năm 2011
 Luyện từ và câu
 DẤU HAI CHẤM
I.MỤC TIÊU:
 - Hiểu tác dụng của dấu hai chấm trong câu (ND ghi nhớ).
 - Nhận biết tác dụng của dấu hai chấm (BT1); bước đầu biết dùng dấu hai chấm khi viết 
văn (BT2). 
II.CHUẨN BỊ:
 - Bảng phụ viết nội dung cần ghi nhớ. 
III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY :
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
❖ Khởi động: 
- Bài cũ: 
❖ Bài mới: 
 ➢ Giới thiệu bài 
Hoạt động1: Hình thành khái niệm
Bước 1: Hướng dẫn phần nhận xét
- GV yêu cầu HS đọc nội dung bài tập 1 - 3 HS tiếp nối nhau đọc nội dung BT1 
- GV kết luận, chốt lại ý đúng. (mỗi em đọc 1 ý)
 • Câu a: Dấu hai chấm báo hiệu HS đọc lần lượt từng câu văn, thơ, nhận xét 
phần sau là lời nói của Bác Hồ. Ở trường về tác dụng & cách dùng trong các câu đó
hợp này, dấu hai chấm dùng phối hợp với 
dấu ngoặc kép.
 • Câu b: Dấu hai chấm báo hiệu 
câu sau là lời nói của Dế Mèn. Ở trường 
hợp này, dấu hai chấm dùng phối hợp với 
dấu gạch đầu dòng.
 • Câu c: Dấu hai chấm báo hiệu 
bộ phận đi sau là lời giải thích rõ những 
điều lạ mà bà già nhận thấy khi về nhà 
Bước 2: Ghi nhớ kiến thức
- Yêu cầu HS đọc thầm phần ghi nhớ - HS đọc thầm phần ghi nhớ
 - 3 – 4 HS lần lượt đọc to phần ghi nhớ 
Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập trong SGK
Bài tập 1:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
 - HS đọc thầm từng đoạn văn, trao đổi về 
 tác dụng của dấu hai chấm trong các câu 
- GV nhận xét, chốt lại lời giải: văn 
+ Câu a:
 • Dấu hai chấm thứ nhất (kết hợp 
với dấu gạch đầu dòng) có tác dụng báo 
hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của 
nhân vật “tôi” 
 • Dấu hai chấm thứ 2 (phối hợp với Luyện từ và câu
 TỪ ĐƠN VÀ TỪ PHỨC 
I.MỤC ĐÍCH - YÊU CẦU:
 - Hiểu được sự khác nhau giữa tiếng và từ, phân biệt được từ đơn, từ phức (nội dung ghi
 nhớ).
 - Nhận biết được từ đơn, từ phức trong đoạn thơ (BT1, mục III); bước đầu làm quen với từ 
 điển (hoặc sổ tay từ ngữ) để tìm hiểu về từ (BT2, BT3). 
II.CHUẨN BỊ:
 - Bảng phụ viết sẵn nội dung cần ghi nhớ.
 - Từ điển Tiếng Việt hoặc Từ điển học sinh 
III.CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
❖ Khởi động: 
- Bài cũ: 
❖ Bài mới: 
 ➢ Giới thiệu bài 
Hoạt động1: Hình thành khái niệm
Bước 1: Hướng dẫn phần nhận xét
- GV phát giấy trắng đã ghi sẵn câu hỏi - 1 HS đọc nội dung các yêu cầu trong 
cho từng nhóm trao đổi làm BT1, 2 phần Nhận xét
- GV chốt lại lời giải như phần ghi nhớ - Từng nhóm nhỏ trao đổi, thư kí ghi nhanh 
 kết quả 
 - Đại diện nhóm trình bày kết quả trên 
 bảng lớp
 - Cả lớp tính điểm & kết luận nhóm thắng
Bước 2: Ghi nhớ kiến thức
- Yêu cầu HS đọc thầm phần ghi nhớ - HS đọc thầm phần ghi nhớ
 - 3 – 4 HS lần lượt đọc to phần ghi nhớ 
 trong SGK
Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập 
Bài tập 1:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
- GV nhận xét & chốt lại lời giải: - HS trao đổi làm bài trên giấy đã phát
+ Kết quả phân cách: - Đại diện nhóm lên trình bày kết quả 
 Rất / công bằng, / rất / thông minh/ - Cả lớp nhận xét, sửa bài theo lời giải 
Vừa / độ lượng / lại / đa tình, / đa mang./ đúng. 
+ Từ đơn: rất, vừa, lại 
Từ phức: công bằng, thông minh, độ lượng, 
đa tình, đa mang.
Bài tập 2:
- GV mời HS đọc yêu cầu của bài tập - HS đọc yêu cầu của bài tập
- GV: Từ điển là sách tập hợp các từ tiếng - HS trao đổi theo cặp 
Việt & giải thích nghĩa của từng từ. Trong - HS tự tra từ điển dưới sự hướng dẫn của 
từ điển, đơn vị được giải thích là từ. Khi GV
thấy một đơn vị được giải thích thì đó là từ - HS báo cáo kết quả làm việc