Module bồi dưỡng thường xuyên cấp THCS - Phần 14: Xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp

 TRẦN TRUNG 
MODULE THCS 
 14 
 X©y dùng 
 kÕ ho¹ch d¹y häc 
 theo h−íng tÝch hîp 
59 — V thái : Tích cc vi vic xây dng k hoch dy hc theo hng tích 
 hp nhm nâng cao cht lng dy hc tng b môn  trng Trung hc 
 c s. 
 C. NỘI DUNG 
THÔNG TIN NGUỒN 
 Trong dy hc, tích hp có th c coi là s liên kt các i tng ging 
 dy, hc tp trong cùng mt k hoch hot ng  m bo s thng 
 nht, hài hoà, trn vn ca h thng dy hc nhm t mc tiêu dy hc 
 tt nht. Dy hc tích hp là quá trình dy hc mà  ó các ni dung, 
 hot ng dy kin thc, k nng, thái  c tích hp vi nhau trong 
 cùng mt ni dung và hot ng dy hc  hình thành và phát trin 
 nng lc thc hin hot ng cho ngi hc; to ra mi liên kt gia các 
 môn hc và tri thc, giúp hc sinh phát trin t duy sáng to và tính tích 
 cc hc tp. 
Nội dung 1 
 DẠY HỌC TÍCH HỢP 
Hoạt động 1. Dạy học tích hợp là gì? 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 T th k XV n th k XIX, các khoa hc t nhiên ã nghiên cu gii t 
 nhiên theo t duy phân tích, mi khoa hc t nhiên nghiên cu mt 
 dng vt cht, mt hình thc vn ng ca vt cht trong t nhiên. Tuy 
 nhiên, bn thân gii t nhiên là mt th thng nht, vì vy, sang th k 
 XX ã xut hin nhng khoa hc liên ngành, a ngành. Các khoa hc t 
 nhiên ã chuyn t tip cn “phân tích — cu trúc” sang tip cn “tng 
 hp — h thng”. S thng nht ca t duy phân tích và tng hp (c hai 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 61 khác nhau Hin nay, nhiu môn hc ã c a vào nhà trng ph 
thông, các môn hc ó ã có xu hng phi liên kt vi nhau. iu này 
th hin quá trình mc tiêu giáo dc toàn din hc sinh (HS). Tuy nhiên 
vi qu thi gian và kinh phí có hn, không th a nhiu môn hc hn 
na vào nhà trng cho dù nhng tri thc này rt cn thit. Vì vy, vic 
dy hc tích hp (DHTH) các môn hc, các ni dung giáo dc trong nhà 
trng là gii pháp quan trng. 
Phng thc tích hp các môn hc hay DHTH ã c vn dng tng 
i ph bin  nhiu nc trên th gii.  Vit Nam, ã có nhiu môn 
hc, cp hc quan tâm vn dng t tng s phm tích hp và quá trình 
dy hc  nâng cao cht lng giáo dc hS (nh các môn Sinh hc, a 
lí, Ng vn a các ni dung giáo dc vào môn hc...). 
DHTH chú trng ti chng trình, k hoch  nâng cao nng lc, tp 
trung vào nng lc ch không n thun ch là kin thc. Thc hin 
mt nng lc là bit s dng các ni dung và các k nng trong mt tình 
hung có ý ngha. Thay vì vic dy mt s ln kin thc cho HS, ngi 
GV trc ht hãy xem xét xem hc sinh có th vn dng các kin thc 
ó vào tình hung thc t hay không. Chng hn nh: thay vì nhc li 
nhng li mu nói l phép trong dy hc o c, hãy xem xét hc sinh 
có kh nng la chn mt mu li nói l phép trong tình hung cho 
trc và bit s dng mu ó mt cách úng n; hoc thay vì hc mt 
lng kin thc liên quan n môi trng (trong môn Sinh hc, a 
lí), hc sinh có kh nng hành ng  bo v môi trng xung 
quanh mình 
DHTH c hiu là quá trình dy hc sao cho trong ó toàn b các hot 
ng hc tp góp phn hình thành  HS nhng nng lc rõ ràng, có d 
tính trc nhng iu cn thit cho HS, nhm phc v các quá trình hc 
tp tip theo và chun b cho HS bc vào cuc sng lao ng. Mc tiêu 
c bn ca t tng s phm tích hp là nâng cao cht lng giáo dc 
HS phù hp vi các mc tiêu giáo dc toàn din ca nhà trng. 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 63 nhim v dy hc  nhà trng ph thông. Vic có nhiu môn hc ã 
c a vào nhà trng ph thông hin nay là s th hin quá trình 
thc hin mc tiêu giáo dc toàn din. Các môn hc ó phi liên kt vi 
nhau  cùng thc hin mc tiêu giáo dc nêu trên. Mt khác, hin nay 
các tri thc khoa hc và kinh nghim xã hi ca loài ngi phát trin nh 
v bão trong khi qu thi gian cng nh kinh phí  HS ngi trên gh 
nhà trng là có hn, thì không th a nhiu môn hc hn na vào nhà 
trng, cho dù nhng tri thc này là rt cn thit. Chng hn, ngày nay 
ngi ta nhn thy cn thit phi trang b nhiu k nng sng cho HS 
(các kin thc v an toàn giao thông, v bo v môi trng sng, v nng 
lng và s dng nng lng, v nh hng ngh nghip...) trong khi 
nhng tri thc này không th to thành môn hc mi  a vào nhà 
trng vì lí do phi m bo không quá ti trong hc tp  phù hp vi 
s phát trin ca HS. 
Dù khác nhau v c trng b môn, song các môn hc trong nhà trng 
ph thông hin nay u có chung nhau nhim v là hin thc hoá mc 
tiêu phát trin toàn din HS. Có th nêu nhng nét chung c bn ca 
nhim v các môn hc c dy trong nhà trng nh sau: Hình thành 
h thng tri thc, k nng theo yêu cu khoa hc b môn; Phát trin t 
duy, nng lc sáng to cho hc sinh phù hp vi c trng môn hc; 
Giáo dc HS thông qua quá trình dy hc b môn (nh hình thành th 
gii quan duy vt bin chng, nhân sinh quan và thái , phm cht 
nhân cách ca ngi lao ng mi...); Góp phn giáo dng khoa hc k 
thut và chun b cho HS tham gia lao ng sn xut... 
Các nhim v trên ch có th thc hin c thông qua các môn hc. 
Quá trình xây dng chng trình, sách giáo khoa các môn hc ã 
tích hp nhiu tri thc  thc hin các nhim v trên, song không 
th y  và phù hp vi tt c i tng HS. V ì vy, trong quá trình 
dy hc, GV phi nghiên cu  tích hp các ni dung này mt cách 
c th cho tng môn hc và phù hp vi tng i tng HS  các 
vùng min khác nhau. 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 65 Nội dung 2 
 LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC 
Hoạt động 1. Kế hoạch dạy học là gì? 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 Mt c im rt c bn ca giáo dc nhà trng là c tin hành có 
 mc ích, có k hoch, di s ch o ca giáo viên. Mun dy hc t 
 hiu qu cao thì nht thit phi có s chun b ca ngi thy giáo. Mt 
 trong nhng khâu chun b quan trng là lp k hoch cho chui bài 
 mình s dy, cho tng bài dy, trong ó d kin c mt cách khá chc 
 chn tit hc s bt u ra sao, din bin và kt qu th nào. Công tác 
 chun b cho vic dy hc gi là lp k hoch dy hc. 
 Nh vy, k hoch dy hc là bn chng trình công tác do giáo viên 
 son tho ra bao gm toàn b công vic ca thy và trò trong sut nm 
 hc, trong mt hc kì, i vi tng chng hoc mt tit hc trên lp. 
 Ta có th chia k hoch dy hc ca giáo viên thành hai loi: K hoch 
 nm hc và k hoch bài hc (còn gi là giáo án hay bài son). 
Hoạt động 2. Cách lập kế hoạch năm học 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 K hoch ging dy cho nm hc, mt chng, mt hc kì là nhng nét 
 ln khái quát có ni dung rt quan trng, giúp cho giáo viên xác nh 
 phng hng phn u nâng cao cht lng dy hc. Trong k hoch 
 nm hc ca giáo viên b môn, sau phn mc tiêu ca môn hc trong 
 toàn b nm hc là tng chng vi nhng d kin sau ây  mi chng: 
 — Xác nh mc tiêu. 
 — D kin k hoch thi gian  m bo hoàn thành chng trình mt 
 cách y  và có cht lng (ghi rõ ngày bt u và ngày kt thúc). 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 67 Hoạt động 3. Cấu trúc của kế hoạch bài học 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 Giáo án, bài son ca giáo viên là k hoch dy mt bài nào ó, là bn d 
 kin công vic ca thy và trò trong c tit hc theo mc ích và yêu cu 
 ã nh sn. Giáo án th hin rõ tinh thn trách nhim, trình  kin 
 thc và kh nng s phm ca thy giáo, quyt nh phn ln kt qu 
 ca tit lên lp. Tt nhiên kt qu ca gi hc còn ph thuc vào k nng 
 ging dy ca thy và s lnh hi, phát trin ca hc sinh, nhng quá 
 trình nghiên cu và chun b, tinh thn trách nhim ca thy trong vic 
 son bài góp phn khá quyt nh vào hiu qu ca bài dy. 
 Chính vì th son bài không phi là mt bn tóm tt chi tit ni dung ca 
 sách giáo khoa hay là mt bn tóm tt s lc có y  các mc ni 
 dung mc ích. Nó phi th hin mt cách sinh ng mi liên h hu c 
 gia mc tiêu, ni dung, phng pháp và iu kin dy hc.  xây dng 
 mt bài son, ngi thy giáo cn phi lnh hi mc tiêu và ni dung dy 
 hc quy nh trong chng trình và c c th hoá trong sách giáo 
 khoa, nghiên cu phng pháp dy hc da vào sách giáo khoa và sách 
 giáo viên, vn dng vào iu kin, hoàn cnh c th ca lp hc. Mt bài 
 son tt là mt bài son nêu rõ c d kin mi công vic ca thy và 
 trò  trên lp, th hin rõ tinh thn trách nhim, nhit tình, sáng to ca 
 thy trong vic ci tin phng pháp, ni dung sao cho hc sinh nhit 
 tình ch ng, tích cc tip thu kin thc. 
1. Các kiểu bài soạn 
 Có nhiu cách phân loi bài son. Cách phân loi di ây da vào mc 
 tiêu chính ca bài son, bao gm: 
 — Bài nghiên cu kin thc mi; 
 — Bài luyn tp, cng c kin thc; 
 — Bài thc hành thí nghim; 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 69 sinh hot ng có hiu qu nhm chim lnh kin thc, phát trin nng 
 lc và hình thành thái , o c. Mi bài hc có mt mc ích chung, 
 c phân chia thành nhng mc tiêu b phn. Mi mc tiêu b phn 
 ng vi mt ni dung c th, phi s dng nhng phng tin dy hc 
 nht nh, áp dng nhng phng pháp hot ng phù hp vi tng i 
 tng hc sinh. Trong khi thc hin, mi hành ng phi luôn luôn m 
 bo s thng nht gia mc tiêu b phn, ni dung và phng pháp, 
 ng thi m bo thc hin c mc ích, ni dung và phng pháp 
 chung mi bài, c xem nh mt th thng nht. 
 Vi mi mc ích, mi ni dung dy hc, ng vi mi i tng trong 
 nhng iu kin c s vt cht, phng tin dy hc xác nh, bài lên lp 
 phi có cu trúc riêng thích hp thì mi có hiu qu. Tuy khó có th  ra 
 mt cu trúc chung, nhng vì hc sinh hot ng trong mt tp th lp 
 xác nh, phi thc hin nhng mc ích chung trong mt thi gian xác 
 nh nên vn có th nêu ra mt s hot ng in hình phi thc hin 
 trong mi bài. Nhng hot ng ó là nhng yu t cu trúc ca bài hc. 
 Bài son thông thng có cu trúc nh sau: 
* Mc tiêu bài hc: Nêu rõ yêu cu HS cn t v kin thc, k nng, thái 
 . Các mc tiêu c biu t bng ng t c th có th lng hoá 
 c. Mc tiêu bài hc cn c c th hoá  ngi thy giáo có mt 
 nh hng rõ ràng, chính xác khi dy hc bài này. Mt cách c th hoá 
 tt nht là c gng hot ng hoá mc tiêu, tc là ch ra nhng hot 
 ng tng thích vi ni dung và mc tiêu bài hc mà kh nng tin 
 hành các hot ng ó ca hc sinh biu th mc  t mc tiêu này. 
 Liên quan n mc tiêu ca tit hc, ta cn lu ý: 
 Th nht, ây là nhng yêu cu mà hc sinh cn t c sau khi ch 
 không phi là trong khi hc tp mt bài. Ví d nh yêu cu hc sinh phát 
 biu c mt nh ngha, chng minh mt nh lí có ngha là hc sinh 
 phi làm c nhng vic này sau khi hc xong tit hc ch không phi 
 là òi hi h t làm c các vic trong quá trình lnh hi bài hc. 
 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC | 71