Module bồi dưỡng thường xuyên cấp THCS - Phần 15: Các yếu tố ảnh hưởng tới thực hiện kế hoạch dạy học

 TRẦN TRUNG 
MODULE THCS 
 15 
 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng 
 tíi thùc hiÖn 
 kÕ ho¹ch d¹y häc 
 | 111 — V thái : Tích cc vi vic xác nh và kim soát nhng yu t nh 
 hng ti thc hin k hoch dy hc nhm nâng cao cht lng dy hc 
 tng b môn  trng Trung hc c s. 
 C. NỘI DUNG 
THÔNG TIN NGUỒN 
 Mt c im rt c bn ca giáo dc nhà trng là c tin hành có 
 mc ích, có k hoch, di s ch o ca giáo viên. Mun dy hc t 
 hiu qu cao thì nht thit phi có s chun b ca ngi thy giáo. Mt 
 trong nhng khâu chun b quan trng là lp k hoch cho chui bài 
 mình s dy, cho tng bài dy, trong ó d kin c mt cách khá chc 
 chn tit hc s bt u ra sao, din bin và kt qu th nào. Công tác 
 chun b cho vic dy hc gi là lp k hoch dy hc. 
 Nh vy, k hoch dy hc là bn chng trình công tác do giáo viên 
 son tho ra bao gm toàn b công vic ca thy và trò trong sut nm 
 hc, trong mt hc kì, i vi tng chng hoc mt tit hc trên lp. 
 nh hng ti vic thc hin k hoch dy hc là nhng yu t liên quan 
 n i tng và môi trng dy hc cùng chng trình, tài liu, phng 
 tin dy hc và các tình hung s phm. 
 Ta có th chia k hoch dy hc ca giáo viên thành hai loi: K hoch 
 nm hc và k hoch bài hc (còn gi là giáo án hay bài son). 
Nội dung 1 
 LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC 
Hoạt động 1. Cách lập kế hoạch năm học 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 K hoch ging dy cho nm hc, mt chng, mt hc kì là nhng nét 
 ln khái quát có ni dung rt quan trng, giúp cho giáo viên xác nh 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 113 — Nghiên cu tình hình lp hc sinh c phân công dy v các mt: Trình 
  kin thc v toán lí, tinh thn thái , hoàn cnh, k nng thc hành  
 các nm trc. 
 — Nghiên cu bn phân phi các bài dy ca B GD&T  ch ng v 
 thi gian trong sut quá trình dy. 
Hoạt động 2. Cấu trúc của kế hoạch bài học 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 Giáo án, bài son ca giáo viên là k hoch dy mt bài nào ó, là bn d 
 kin công vic ca thy và trò trong c tit hc theo mc ích và yêu cu 
 ã nh sn. Giáo án th hin rõ tinh thn trách nhim, trình  kin 
 thc và kh nng s phm ca thy giáo, quyt nh phn ln kt qu 
 ca tit lên lp. Tt nhiên kt qu ca gi hc còn ph thuc vào k nng 
 ging dy ca thy và s lnh hi, phát trin ca hc sinh, nhng quá 
 trình nghiên cu và chun b, tinh thn trách nhim ca thy trong vic 
 son bài góp phn khá quyt nh vào hiu qu ca bài dy. 
 Chính vì th son bài không phi là mt bn tóm tt chi tit ni dung ca 
 sách giáo khoa hay là mt bn tóm tt s lc có y  các mc ni 
 dung mc ích. Nó phi th hin mt cách sinh ng mi liên h hu c 
 gia mc tiêu, ni dung, phng pháp và iu kin dy hc.  xây dng 
 mt bài son, ngi thy giáo cn phi lnh hi mc tiêu và ni dung dy 
 hc quy nh trong chng trình và c c th hoá trong sách giáo 
 khoa, nghiên cu phng pháp dy hc da vào sách giáo khoa và sách 
 giáo viên, vn dng vào iu kin, hoàn cnh c th ca lp hc. Mt bài 
 son tt là mt bài son nêu rõ c d kin mi công vic ca thy và 
 trò  trên lp, th hin rõ tinh thn trách nhim, nhit tình, sáng to ca 
 thy trong vic ci tin phng pháp, ni dung sao cho hc sinh nhit 
 tình, ch ng, tích cc tip thu kin thc. 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 115 — Xây dng k hoch bài hc: Xác nh mc tiêu, thit k ni dung, nhim 
 v, cách thc hot ng, thi gian và yêu cu cn t c cho tng hot 
 ng dy ca GV và hot ng hc tp ca HS. 
3. Cấu trúc của một kế hoạch bài học 
 Cu trúc ca bài lên lp s gm mt chui nhng hot ng ca giáo 
 viên và hc sinh, c sp xp theo mt trình t hp lí m bo cho hc 
 sinh hot ng có hiu qu nhm chim lnh kin thc, phát trin nng 
 lc và hình thành thái , o c. Mi bài hc có mt mc ích chung, 
 c phân chia thành nhng mc tiêu b phn. Mi mc tiêu b phn 
 ng vi mt ni dung c th, phi s dng nhng phng tin dy hc 
 nht nh, áp dng nhng phng pháp hot ng phù hp vi tng i 
 tng hc sinh. Trong khi thc hin, mi hành ng phi luôn luôn m 
 bo s thng nht gia mc tiêu b phn, ni dung và phng pháp, 
 ng thi m bo thc hin c mc ích, ni dung và phng pháp 
 chung mi bài, c xem nh mt th thng nht. 
 Vi mi mc ích, mi ni dung dy hc, ng vi mi i tng trong 
 nhng iu kin c s vt cht, phng tin dy hc xác nh, bài lên lp 
 phi có cu trúc riêng thích hp thì mi có hiu qu. Tuy khó có th  ra 
 mt cu trúc chung, nhng vì hc sinh hot ng trong mt tp th lp 
 xác nh, phi thc hin nhng mc ích chung trong mt thi gian xác 
 nh nên vn có th nêu ra mt s hot ng in hình phi thc hin 
 trong mi bài. Nhng hot ng ó là nhng yu t cu trúc ca bài hc. 
 Bài son thông thng có cu trúc nh sau: 
 * Mc tiêu bài hc: Nêu rõ yêu cu HS cn t v kin thc, k nng, thái 
 . Các mc tiêu c biu t bng ng t c th có th lng hoá 
 c. Mc tiêu bài hc cn c c th hoá  ngi thy giáo có mt 
 nh hng rõ ràng, chính xác khi dy hc bài này. Mt cách c th hoá 
 tt nht là c gng hot ng hoá mc tiêu, tc là ch ra nhng hot 
 ng tng thích vi ni dung và mc tiêu bài hc mà kh nng tin 
 hành các hot ng ó ca hc sinh biu th mc  t mc tiêu này. 
 Liên quan n mc tiêu ca tit hc, ta cn lu ý: 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 117 * Chun b ca GV và HS 
— Giáo viên chun b các TBDH (tranh nh, mô hình, hin vt, hoá cht) 
 các phng tin và tài liu dy hc cn thit. 
— GV hng dn HS chun b bài hc (son bài, làm bài tp, chun b tài 
 liu và  dùng hc tp cn thit). 
* T chc các hot ng dy hc: Trình bày rõ cách thc trin khai các 
 hot ng dy hc c th. Có th phân chia các hot ng theo trình t 
 k hoch bài hc nh sau: 
— Hot ng nhm kim tra, h thng, ôn li bài c, chuyn tip sang 
 bài mi. 
— Hot ng nhm hng dn, din gii, khám phá, phát hin tình hung, 
 t và nêu vn . 
— Hot ng nhm giúp HS t tìm kim, khám phá, phát hin, th nghim, 
 quy np, suy din  tìm ra kt qu, gii quyt vn . 
— Hot ng nhm rút ra kt lun, tng hp, h thng kt qu, h thng 
 hot ng và a ra kt lun gii quyt vn . 
— Hot ng nhm tip tc khc sâu kin thc, rèn luyn k nng  vn 
 dng vào gii bài tp và áp dng vào cuc sng. 
 Vi mi hot ng cn ch rõ: 
— Tên hot ng. 
— Mc tiêu ca hot ng. 
— Cách tin hành hot ng. 
— Thi lng  thc hin hot ng. 
— Kt lun ca GV v nhng kin thc k nng, thái  HS cn có sau hot 
 ng, nhng tình hung thc tin có th vn dng kin thc, k nng, 
 thái  ã hc  gii quyt, nhng sai sót thng gp, nhng hu qu có 
 th xy ra nu không có cách gii quyt phù hp 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 119 sách trong my nm va qua và chun b cho chng trình phân ban sp 
 ti. Trong k hoch ta phi thy c vn  này  có th d trù mua 
 sm cho ng b hoc nghiên cu s dng, sa cha, thuyt minh cho 
 hp lí vi yêu cu ca tng bài dy. 
 — Trình  ca giáo viên có thay i. Qua nhiu nm ging dy vn kinh 
 nghim c tích ly càng nhiu, thêm na giáo viên còn hc hi c  
 các bn ng nghip,  các hi ngh, vì vy s có nhiu ci tin, có cách 
 suy ngh mi v phn, bài mình s dy. 
 — Qua k hoch ging dy có th ánh giá c bn thân ngi dy. 
 ánh giá giáo viên v nhiu mt nh tinh thn trách nhim, trình  
 chuyên môn 
Nội dung 2 
 THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC 
Hoạt động 1. Các yêu cầu cơ bản đối với một kế hoạch bài học 
 Thi gian: 1 tit 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 Yêu cu i vi k hoch bài hc gm: 
 — Cu trúc bài son phi bao quát c tng th các phng pháp dy hc 
 a dng và nhiu chiu, to iu kin vn dng phi hp nhng phng 
 pháp dy hc, mm do v mc  chi tit  có th thích ng c vi 
 nhng giáo viên ã dày dn kinh nghim ln nhng giáo viên tr mi ra 
 trng hay giáo sinh thc tp s phm. ng thi làm ni bt hot ng 
 ca hc sinh nh là thành phn ct yu. 
 — Bài son phi nêu c các mc tiêu ca tit hc. Giáo viên cn phi xác 
 nh chính xác trng tâm kin thc k nng ca bài dy, trên c s ó có 
 phng pháp dy phù hp. Thông qua phng pháp dy, cách hi, rèn k 
 nng mà thy giáo có th rèn luyn, bi dng phát trin t duy, phát 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 121 — Kim tra bài làm  nhà ca hc sinh; 
— Xây dng tình hung có vn . Giao nhim v cho hc sinh; 
— Xây dng, lnh hi kin thc, k nng, phng pháp hot ng; 
— S b luyn tp, cng c kin thc; 
— Khái quát hoá, h thng hoá kin thc; 
— Kim tra và t kim tra kin thc; 
— Giao và hng dn bài làm v nhà. 
 Cng có th thc hin các khâu ca k hoch dy hc nh sau: 
— m bo trình  xut phát: là m bo phc hi nhng tri thc và k 
 nng, k xo cn thit  hc bài mi. 
— Hng ích và gi ng c: là làm cho hc sinh có ý thc v nhng mc 
 tiêu cn t và to c ng lc bên trong thúc y bn thân h hot 
 ng  t các mc tiêu ó. 
 Hng ích và gi ng c là nhm bin nhng mc tiêu s phm mà 
 nhà trng t ra thành nhng mc tiêu ca bn thân hc sinh ch 
 không phi ch là vic vào bài, t vn  mt cách hình thc. ó cng 
 không phi ch là mt vic làm ngn ngi lúc bt u bài hc mà phi 
 xuyên sut quá trình dy hc: Lúc m u,  nhng bc trung gian và 
 thm chí c khi kt thúc bài hc. 
 Hng ích và gi ng c thng liên h mt thit vi nhau, trong ó 
 gi ng c là ch yu và cng là bc khó khn, cho nên trong bài son 
 nhiu khi ch cn ghi gn là gi ng c. 
— Làm vic vi ni dung mi: là t chc, iu khin hot ng hc tp ca 
 hc sinh  h kin to tri thc, rèn luyn k nng và t c các mc 
 tiêu khác ca bài hc. Ta không gi khâu này là "ging bài mi"  tránh 
 s hiu lm cho rng ây là khâu giáo viên ging, còn hc sinh ch th 
 ng nghe. Vic kin to tri thc bao gm c vic th ch hoá, tc là xác 
 nhn nhng kin thc mi phát hin, ng nht hoá nhng kin thc 
 riêng l mang màu sc cá th, ph thuc vào hoàn cnh và thi gian ca 
 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI THỰC HIỆN KẾ HOẠCH DẠY HỌC | 123