Module bồi dưỡng thường xuyên cấp THCS - Phần 25: Viết sáng kiến kinh nghiệm trong trường Trung học cơ sở

 PHẠM VIẾT VƯỢNG 
MODULE THCS 
 25 
 VIÕt s¸ng kiÕn 
 kinh nghiÖm 
 trong tr−êng 
 trung häc c¬ së 
 | 7 B. MỤC TIÊU 
I. MỤC TIÊU CHUNG 
 Nghiên cu module này giúp các nhà giáo  trng trung hc c s hình 
 thành quan im và k nng nghiên cu trong hot ng giáo dc, nhm 
 góp phn nâng cao cht lng giáo dc trong nhà trng. 
II. MỤC TIÊU CỤ THỂ 
1. Về kiến thức 
 — Cng c thêm nhng hiu bit v vit sáng kin, kinh nghim trong giáo 
 dc  trng trung hc c s và nhng khái nim có liên quan. 
 — Hiu rõ ý ngha ca vic vit sáng kin kinh nghim i vi vic nâng cao 
 nng lc s phm ca giáo viên, i vi s nghip giáo dc và s phát 
 trin khoa hc giáo dc. 
 — Nm vng quy trình vit sáng kin kinh nghim giáo dc. 
2. Về kĩ năng 
 — Có k nng xác nh  tài, ni dung, phng pháp vit sáng kin kinh 
 nghim v dy hc và giáo dc  trng trung hc c s. 
 — Có th vit c mt báo cáo v sáng kin kinh nghim giáo dc và dy 
 hc  trng trung hc c s. 
3. Về thái độ 
 — Hình thành quan im tip cn nghiên cu trong hot ng giáo dc. 
 — Có ý thc hp tác, chia s vi ng nghip trong vic nghiên cu, vit và 
 ph bin sáng kin kinh nghim giáo dc. 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 9 Tho lun nhóm 
 — Chia lp thành các nhóm. 
 — Các nhóm tho lun ý kin ca tng ngi v tt c các khái nim 
 nêu trên. 
 — Ghi bn tng hp các ý kin thng nht ca nhóm. 
Tho lun chung c lp 
 — Tho lun ý kin ca tng nhóm. 
 — Tng kt các ý kin ca các nhóm. 
Ging viên 
 — S dng máy chiu Projector hoc giy kh ln in sn các nh ngha 
 chun  so sánh vi các nh ngha ca hc viên a ra. 
 — Nhn mnh nh ngha chính xác cho tng khái nim. 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
 Trong thc tin hot ng giáo dc, chúng ta thng s dng nhng 
 khái nim “sáng kin kinh nghim” hay “sáng kin kinh nghim giáo dc 
 tiên tin”, xut phát t ây chúng ta có hàng lot các câu hi cn phi tr 
 li, ví d nh: 
 — Sáng kin và kinh nghim là gì? 
 — Th nào là sáng kin kinh nghim giáo dc tiên tin? 
 — Vit sáng kin kinh nghim giáo dc tiên tin c tin hành nh th nào? 
 — Vit sáng kin kinh nghim có phi là nghiên cu khoa hc không? 
  tr li úng bn cht các khái nim ó, chúng ta cn bt u tho 
 lun t khái nim nghiên cu khoa hc, tr li câu hi nghiên cu khoa 
 hc là gì? 
1. Nghiên cứu khoa học (scientific research) 
 T trc n nay trong các tài liu lí thuyt, các tác gi trong nc và 
 nc ngoài ã có nhiu cách tip cn v nghiên cu khoa hc, do vy ã 
 a ra nhiu nh ngha khác nhau. Trong s ó có mt cách tip cn mà 
 chúng tôi cho là hp lí hn c, ó là: 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 11 2. Nghiên cứu cơ bản (research fundamental) 
 — Nghiên cu c bn (hay còn gi là nghiên cu thun tuý) là loi hình 
 nghiên cu c thc hin bi s am mê sáng to ca các nhà khoa 
 hc,  tr li nhng câu hi thun tuý khoa hc. ng lc thôi thúc các 
 nhà khoa hc nghiên cu c bn là tìm tòi, khám phá  m rng nhng 
 hiu bit v th gii khách quan, to ra h thng lí thuyt khoa hc mi, 
  thi im này các nhà khoa hc cha t ra vn  tìm kim li nhun 
 kinh t. Tuy vy, các kt qu nghiên cu c bn li rt quan trng vì nó 
 là c s cho s phát trin ca toàn b h thng khoa hc và công ngh, 
 s em li nhng thành tu kinh t ln lao cho nhân loi. 
 — Nghiên cu c bn trong thi kì hin i thng c thc hin  các 
 quc gia,  các vin nghiên cu khoa hc, ni có tim lc khoa hc, có 
 nhiu nhà khoa hc tài nng, có các thit b k thut hin i, ngun tài 
 chính di dào và thông tin khoa hc phong phú. 
 Trong lch s nhân loi có nhiu thành tu nghiên cu c bn gn vi 
 tên tui ca ca các nhà khoa hc li lc, ví d: 
 + Nicolas Copernic vi thuyt “nht tâm”. 
 + Isaac Newton vi nh lut “vn vt hp dn” và nguyên lí “bo toàn 
 nng lng”. 
 + Charles Darwin vi thuyt “tin hoá”. 
 + Albert Einstein vi thuyt “tng i”. 
 và hàng lot các công trình nghiên cu lí thuyt khác trên tt các lnh vc 
 t nhiên, xã hi, kinh t, k thut... 
3. Nghiên cứu ứng dụng (research applied) 
 — Nghiên cu ng dng là loi hình nghiên cu s dng các lí thuyt khoa 
 hc c bn vào vic gii quyt các vn  ca thc t cuc sng. Mc ích 
 ca nghiên cu ng dng là to ra các quy trình công ngh mi, các phng 
 pháp qun lí kinh t, vn hoá, xã hi mi... nhm ci thin cht lng và 
 hiu qu lao ng, phát trin kinh t, vn hoá, xã hi. 
 — Nghiên cu ng dng c thc hin ph bin  các nc ang hin i 
 hoá công ngh. Nghiên cu ng dng làm rút ngn khong cách gia các 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 13 Mi nm sau, mt nhóm các nhà bác hc ngi Anh tìm ra phng 
 pháp làm sch ch phm t loi mc này. Nm 1943, nhng viên kháng 
 sinh Peniciline u tiên c sn xut và s dng rng rãi trong y hc, 
 mi nm ã cu sng hàng triu ngi. 
+ Phát minh th t: Phn ng nhit hch 
 Nm 1942, mt nhóm nhà khoa hc  trng i hc Chicago M thành 
 công trong nghiên cu s phân chia nguyên t, nguyên t phóng x. Ba 
 nm sau qu bom nguyên t u tiên c th nghim. Mt tháng sau, 
 hai qu bom nguyên t ã ném xung Hiroshima và Nagasaki. Ngày nay 
 nng lng nguyên t c s dng ch yu vào mc ích hoà bình. 
+ Phát minh th nm: Máy tính in t 
 Chic máy tính in c u tiên c sáng to ra nm 1943  dò m mã 
 khoá ca phát xít c trong chin tranh th gii ln th hai, nhng phát 
 minh tip theo là transitor (1947) microprocessor (1970), a cng (1956), 
 modem (1980), con chut (1983)... ã làm tng tc  thu nhn và x lí 
 thông tin ca máy tính lên hàng vn ln. Ngày nay máy tính là công c 
 không th thiu c trong bt c lnh vc ngh nghip nào. 
+ Phát minh th sáu: Thuc tránh thai 
 Nm 1954, các bác s ngi M Gregory Pincus, John Rock, Min — chueh 
 Chang sáng to ra nhng viên thuc tránh thai u tiên và gi ây chúng 
 c s dng rng rãi, giúp ngi ph n có th kim soát c k 
 hoch sinh  ca mình, ch ng trong công tác và xây dng cuc sng. 
+ Phát minh th by: ADN 
 Nm 1953, nhà bác hc ngi Anh Cric cùng vi nhà bác hc M J. Watson 
 khám phá phân t ADN mang thông tin di truyn ã to ra nhng thành 
 công ln trong y hc và nông hc, gi ây bn  gen ngi ã c thit 
 lp, phc v cho cuc sng tng lai ca loài ngi. 
+ Phát minh th tám: Laser 
 Ý tng v laser c Einstein a ra t nm 1917 nhng phi n 40 
 nm sau mi c G. Guld — i hc Columbia M bin thành hin thc, 
 laser ã nhanh chóng c ng dng rng rãi t vic hàn kim loi n 
 ng dng trong y hc, máy tính in t và video... 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 15 lí giáo dc su tm t các ngun tài liu khác nhau, hoc thu hoch c 
 t các cuc tp hun, bi dng giáo viên ca ngành giáo dc... 
 — Ngi nghiên cu t chc các tác ng s phm và ánh giá nh hng 
 ca chúng i vi hiu qu giáo dc hc sinh cng chính là giáo viên, 
 cán b qun lí giáo dc ang ging dy và làm vic trong các nhà trng. 
 úng nh nhn xét ca Guskey T.R: “Nghiên cu khoa hc s phm ng 
 dng là cách tt nht  xác nh nhng vn  giáo dc ti chính ni nó 
 xut hin: ti lp hc, ti trng hc. Nhng ngi ang hot ng trong 
 môi trng giáo dc trc tip tham gia vào quá trình nghiên cu s phát 
 hin ra các vn  cn phi nghiên cu, các lí thuyt khoa hc c ng 
 dng ngay ti ni nó ang cn dùng, các vn  vng mc s c gii 
 quyt nhanh hn” (Guskey T.R. (2000), ánh giá phát trin chuyên môn 
 Thousand Oaks, CA. NXB Corwin). 
 Nh vy, nghiên cu khoa hc s phm ng dng thuc cp  th 
 hai — nghiên cu ca các nhà giáo  nâng cao cht lng giáo dc 
 trong nhà trng. 
5. Sáng kiến kinh nghiệm 
 Sáng kin kinh nghim là nhng tri thc v lao ng sáng to, c con 
 ngi tích ly trong hot ng thc tin và s dng ngay trong công vic 
 hng ngày. Sáng kin kinh nghim là cm t ghép gm hai khái nim sáng 
 kin và kinh nghim. Ta có th phân tích  hiu cm t này nh sau: 
5.1. Sáng kiến (initiative) 
 Theo t in Ting Vit “Sáng kin là ý kin mi có tác dng làm cho 
 công vic tin hành tt hn”. T ây ta có th suy rng ra: sáng kin là 
 các ý tng hay, các gii pháp mi c s dng  gii quyt nhng 
 vng mc, khó khn trong chuyên môn, nh ó mà công vic tr nên có 
 cht lng, hiu qu hn trc. 
 Sáng kin là ý tng mi, gii pháp mi thng i lin vi ci tin, i mi, 
 cao hn na là phát minh, sáng ch, chúng u thuc phm trù sáng to. 
 Sáng kin thng xut hin khi ngi lao ng gp khó khn trong công 
 vic, phi tp trung suy ngh  tìm cách gii quyt khc phc, hoc t 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 17 nhân hay tp th. Khi nói ti kinh nghim là nói n nhng gì ã xy 
ra, ngi lao ng ã tri qua không còn là nhng d nh hay ý 
tng na. 
Ví d: Kinh nghim sn xut nông nghip, kinh nghim giáo dc... là 
nhng gì tt nht ã c rút t thc tin sn xut nông nghip hay hot 
ng giáo dc, nh có nó mà nhà nông và nhà giáo t c hiu qu 
cao trong lao ng sn xut và trong quá trình giáo dc hc sinh. 
Kinh nghim là nhng bài hc áng nh nht trong cuc sng và hot ng 
mà con ngi ã tri qua. Kinh nghim thng có hai mt: kinh nghim 
thành công là bài hc quý cn c ph bin  áp dng, kinh nghim 
tht bi là bài hc cn ghi nh  không bao gi lp li. 
Ngi có nhiu kinh nghim là ngi ã tng tri trong hot ng thc 
tin, có thâm niên công tác trong chuyên môn, ngh nghip. Kinh nghim 
thc t có giá tr ln i vi cuc sng và lao ng, giúp con ngi hoàn 
thành mi công vic có cht lng và hiu qu cao, nhanh chóng vt 
qua nhng khó khn, tr ngi i thng ti mc tiêu bng con ng 
ngn nht. 
Trong hot ng giáo dc, các nhà giáo cng thng xuyên úc rút kinh 
nghim khi la chn thông tin, thit k bài ging, làm  dùng dy hc, 
i mi phng pháp dy hc và giáo dc cho phù hp vi các i tng 
hc sinh, vi tng môn hc, tng bài hc c th. Nhà giáo có kinh 
nghim là ngi bit x lí khéo léo các tình hung s phm và có các 
phng pháp giáo dc linh hot, t hiu qu giáo dc cao. 
Sáng kin là cái mi, còn kinh nghim là cái ã tri qua, nhng chúng li 
có mi quan h mt thit vi nhau. Khi nói n sáng kin là nói n mt 
ý tng mi xut hin  mt thi im nht nh, sáng kin c s 
dng nhiu ln có hiu qu s tr thành kinh nghim và ngc li t 
tng kt kinh nghim có th phát hin nhc im, thiu sót ca nhng 
vic ã làm, t ó ny sinh các ý tng i mi ó chính là sáng kin, vì 
vy, cm t sáng kin kinh nghim luôn i lin vi nhau cng là có lí. 
Ngi lao ng thng xuyên úc rút kinh nghim là ngi có ý thc lao 
ng sáng to, có nhiu sáng kin, công vic ca h thng t c 
cht lng và hiu qu cao. 
 VIẾT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ | 19