Module bồi dưỡng thường xuyên cấp THCS - Phần 3: Giáo dục học sinh Trung học cơ sở cá biệt

 NGUYỄN THANH BÌNH 
MODULE THcs 
 3 
 Gi¸o dôc häc sinh 
 trung häc c¬ së 
 c¸ biÖt 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 99 Ngi GV trong nn giáo dc hin i cn phi là ngi phát trin cm 
 xúc, thái , hành vi ca HS, bit khi gi nhu cu, hng thú, ca ngi 
 hc; là ngi giúp cho HS bit cách hc, cách t rèn luyn c v phm 
 cht và nng lc cá nhân, hng ti mc ích hình thành nhng nhân 
 cách phù hp, áp ng nhng yêu cu ca xã hi. GV gii là ngi bit 
 to ra ng lc và giúp  HS tin b. 
 Module này s trang b cho GV nhng hiu bit v k nng c bn  tìm 
 hiu thông tin v HS THCS cá bit ( iu quan trng nht  ây là, nhng 
 thông tin mà h thu thp c không phi là  phê phán mà là  giúp 
  HS );  giáo dc tham vn giúp các em thay i thái , hành vi cho 
 phù hp và ánh giá s tin b và kt qu hc tp và GD các em. 
 Ni dung ca module gm các hot ng chính: 
— Tìm hiu các ni dung cn thu thp thông tin v HS cá bit. 
— Tìm hiu cách thu thp thông tin v HS cá bit. 
— Hng lu tr, khai thác thông tin v HS cá bit. 
— Tìm hiu các nguyên nhân c bn dn n hành vi sai lch ca HS cá bit. 
— Tìm hiu cách thc GD HS cá bit. 
— Tìm hiu cách ánh giá kt qu hc tp, GD HS cá bit. 
 Module này cn c hc sau khi ã hc các module v tâm lí, giáo dc. 
 Hng dn t hc 
 Bc 1 
 Ngi hc da vào kinh nghim thc tin ca bn thân  thc hin mt 
 s yêu cu ca hot ng. 
 Bc 2 
 i chiu nhng ni dung t vit da trên suy ngh, hiu bit ca mình 
 vi thông tin phn hi hot ng và t mình hoàn thin nhng ni dung 
 ã vit theo yêu cu, câu hi mà hot ng t ra. 
 Bc 3 
  kim nghim câu tr li ca mình cn chia s vi ng nghip  các 
 ý kin c c xát, mt ln na ngi hc s nhn thc c vn  sâu 
 hn, toàn din hn, chính xác hn. 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 101 C. NỘI DUNG 
Hoạt động 1: Nội dung cần tìm hiểu về HS cá biệt ở lứa tuổi 
 trung học cơ sở (tự đọc) 
 Bn ã tng GD HS cá bit.  nm c c im tâm lí HS cá bit, 
 ngi GV cn quan tâm n nhng vn  gì khi tìm hiu i tng HS 
 cá bit? Bn hãy nh li và lit kê nhng ni dung cn tìm hiu. 
 Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di 
 ây và t hoàn thin nhng ni dung ã vit. 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
1. Những yếu tố tích cực và tiêu cực tác động đến học sinh, bạn bè và 
 môi trường sống 
 + nh hng ca nhóm bn: Th lnh ca nhóm không chính thc (t phát) 
 mà HS cá bit tham gia và nh hng giá tr, nhng quy c ca nhóm 
 có nhng tác ng tiêu cc hay tích cc nào n HS ó. 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 103 + Nng lc tng tng (hình nh/hi ho/không gian): Kh nng hình 
 tng, tng tng sng ng, th hin bng biu  màu, trình bày các 
 mu v/mu thit k, v tranh và cm nhn tranh, trí tng tng trong 
 u phong phú, nhp vai nhanh. 
+ Nng lc âm nhc: Bit cm th âm nhc, bit nghe nhc. 
+ Nng lc ni tâm: Th hin  phng pháp phn ánh ni tâm, k nng 
 nhn thc, bit cách suy ngm, hiu din bin tâm lí, t khám phá bn 
 thân, bit cách suy lun, kh nng tp trung t duy, phng pháp suy 
 lun mang tính logic cao. 
+ Nng lc quan h tng tác, quan h xã hi: a ra s phn hi phù hp, 
 nhn bit cm giác ca ngi khác, bit giao tip cá nhân, bit phân 
 công và hp tác trong quá trình hot ng, nhn phn hi và lp k 
 hoch hp tác nhóm. 
+ Nng lc th thao vn ng: Th hin  các iu nhy sáng to, th dc 
 th thao, kch, võ thut, ngôn ng c th, các bài th dc, kch câm, sáng 
 to, trò chi th thao. 
+ Nng lc tìm hiu thiên nhiên: Th hin  nng lc cm th cái p ca 
 thiên nhiên, hiu thiên nhiên. 
 HS nói chung và HS cá bit nói riêng u có th có y  hoc mt s 
 nng lc nêu trên. Vì vy ngi GV cn tìm hiu và xác nh c  to 
 iu kin và h tr các em phát trin chúng. 
 ng thi, theo nhà tâm lí hc Maslow, nhu cu con ngi có nhiu và 
 c phân chia theo 5 tng: 
+ Tng th nht (Physiological): Các nhu cu thuc v “th lí” bao gm các 
 nhu cu nh:  n, thc ung, th, ngh ngi, ch , qun áo, bài tit, 
 tình dc. 
+ Tng th hai (Safety): Nhu cu an toàn v thân th, sc kho, vic làm, 
 tài sn 
+ Tng th ba (Love/belonging): Nhu cu xã hi nh tình cm, tình bn, 
 mun c trc thuc mt nhóm cng ng nào ó. 
+ Tng th t (Esteem): Bao gm các nhu cu c kính trng, c quý 
 mn, tin tng, a v, danh ting, thành t 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 105 Hoạt động 2: Phương pháp thu thập thông tin về học sinh cá biệt 
 Bn s dng nhng phng pháp nào  thu thp thông tin v HS cá bit? 
 Hãy nh li và lit kê các phng pháp thu thp thông tin v HS cá bit 
 mà mình bit hoc ã s dng: 
 Bn hãy c nhng thông tin di ây  có thêm hiu bit v các phng 
 pháp thu thp thông tin v HS cá bit. 
THÔNG TIN PHẢN HỒI 
1. Tổ chức cho học sinh viết về những điều có ý nghĩa đối với bản thân 
 và cuộc sống theo quan niệm các em 
 Bc 1: Phát cho mi GV t giy yêu cu t mình vào v trí là HS suy 
 ngh  tr li các câu hi di ây: 
 (1) H, tên. 
 (2) c im tính cách ni bt. 
 (3) Nhng im mnh. 
 (4) Nhng im yu. 
 (5) Nhng s thích. 
 (6) Nhng iu không thích. 
 (7) Nhng mong mun. 
 (8) Nhng mc tiêu dài hn, trung hn và ngn hn. 
 (9) Nhng thun li  thc hin mc tiêu, mong mun. 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 107 ngang. c bit GV cn tránh tranh cãi hoc phê phán vì vic này s y 
 ngi nói vào t th phòng v hoc có th tc gin. Ngoài ra, GV còn cn 
 chú ý mt s yêu cu sau: 
+ V mc ích nghe: Khi nghe HS, ngoài mc ích tìm hiu thông tin GV 
 cn phi quan tâm tìm hiu tâm trng ngi nói, th hin thái  khích 
 l và tôn trng các em. 
+ V thái  nghe: Nên ngi xung trc mt, không nên l nh, không 
 nghe hi ht nh vy s làm cho ngi nói tn thng. GV phi th hin 
 thin chí mun lng nghe. S thin chí ca GV th hin  thái  và cách 
 khuyn khích ngi nói, có th bng ánh mt, li nói ng viên khuyn 
 khích: Tôi ang nghe ây, em c tip tc i ng thi GV còn cn th 
 hin s ci m, không thành kin, th hin tình thng . 
 Nm yu t chính ca lng nghe tích cc 
(1) Tp trung chú ý. 
(2) Th hin rng bn ang lng nghe. 
(3) Cung cp thông tin phn hi. 
(4) Không vi ánh giá. 
(5) i áp hp lí. 
 Trong khi trò chuyn vi HS cá bit mà GV không bit lng nghe tích 
 cc chp nhn cm xúc ca h thì có th không giúp HS tháo b tâm lí 
 e ngi, phòng th  chuyn sang hng giao tip ci m, tích cc 
 hn. Nu lng nghe t trái tim, tt c các du hiu phi ngôn ng u 
 có ý ngha. 
 Cùng vi bit lng nghe tích cc GV cng cn bit và dy HS cách phn 
 hi hay bày t cm xúc, ngha là th hin hoc chia s nhng cm xúc 
 ca bn thân vi nhng ngi khác. Bày t cm xúc s giúp HS tránh 
 khi tình trng cng thng trên c s to ra khung cnh an toàn, tin 
 tng, cm thông, lng nghe không phê phán. 
 Bc 2: Thc hành trò chuyn vi HS cá bit 
— Các nhóm c 2 ngi i din trình bày phn sm vai, vn dng nhng 
 yêu cu nêu trên  trò chuyn, tìm hiu HS cá bit theo nhng ni dung 
 gi ý  hot ng 1. 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 109 Khi trò chuyn, phng vn gia ình, bn thân, cán b lp, t, ngi xung 
 quanh trong lp hc GV cn: 
 — t câu hi n gin, c th, có th dùng các câu hi trc tip, hoc 
 gián tip sao cho phù hp, nhng phi liên quan n mc ích tìm 
 hiu. Hn ch dùng nhng câu hi óng mà ngi c hi ch cn tr 
 li có hay không. 
 — S dng nguyên tc lng nghe tích cc không ch  thu thp y  
 thông tin chính xác, th hin thái  tôn trng ngi nói, mà còn  kp 
 thi phát hin ra ý cn phi tip tc hi sâu hn nhm khai thác thông 
 tin toàn din hn. 
 — Kt hp các hình thc giao tip: Giao tip không ch bng li mà còn thông 
 qua ngôn ng không li, c bit là ánh mt thân thin, chân thành, 
 khích l; tóm tt và phn hi li ý kin nghe c  m bo rng mình 
 ã nghe và cm nhn chính xác nhng iu mà h ã trao i 
ĐÁNH GIÁ 
 Bn hãy chia s vi ng nghip  thc hin mt s yêu cu sau: 
 1) Bn s s dng phi hp nhng phng pháp thu thp thông tin nào 
 trong s nhng phng pháp nêu trên  tìm hiu v HS cá bit mà bn 
 ang dy và giáo dc? 
 2) Lp k hoch thu thp thông tin v HS cá bit mà bn ang quan tâm và 
 các phng pháp  thu thp nhng thông tin ó theo mu di ây: 
TT Ni dung tìm hiu Phng pháp s dng i tng trao i 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 111 Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di 
 ây và t hoàn thin nhng ni dung ã vit. 
THÔNG TIN CƠ BẢN 
 * Cách thc x lí, phân tích các thông tin thu c theo hng kt hp, i 
 chiu, so sánh thông tin thu c t các ngun khác nhau, trên c s ó 
 phân tích, ánh giá  gi li nhng thông tin c kim chng t nhiu 
 ngun, sau ó tng hp, khái quát hoá  có th có nhng nhn nh c 
 bn v HS ó. Nhng thông tin thu thp c cng có th làm c s  
 ánh giá ch n  oá n (diagnosis evaluation) v mt hc sinh c th. ánh 
 giá ch n  oá n là mt thà nh ph n quan tr ng trong công tác giáo dc. 
 “Ch n  oá n” trong giá o d c không ch  nh n d ng cá c khó khn và cá c 
 thi u h t trong ki n th c, nhân cách ca HS mà cò n  nh n d ng cá c 
 i m m nh và cá c nng l c  c bi t c a h c sinh. Giá o viên ch n  oá n 
 nh m giú p h c sinh h c t t hn ch  không ph i  “dá n nhã n” h c sinh. 
 Cá c k t qu c a ch n  oá n   c s  d ng  lp nên m t k  ho ch d y h c, 
 giáo dc nh m lo i b cá c tr  ng i c a vi c h c và phát trin nhân cách 
 ca các em. K hoch giáo dc cá nhân là vn bn xác nh mc tiêu, ni 
 dung, phng pháp, hình thc và các iu kin thc hin theo tin  
 thi gian  tin hành giáo dc. 
 * Cách lu gi kt qu ánh giá  lp h s tng HS cá bit. H s HS có 
 các t liu sau: 
 + Phiu c im gia ình HS; 
 + S/Phiu theo dõi s phát trin ca cá nhân tng HS qua tng tun, 
 tháng, hc kì, nm hc; 
 + Các kt qu/thông tin sâu thu thp c v HS thông qua các phng 
 pháp/k thut tìm hiu c thù; 
 + Hc b; 
 + S liên lc. 
 Nhng thông tin v HS cá bit cng có th c lu tr c di dng các 
 file mm cha trong máy tính  va m bo an toàn và d truy cp khi 
 cn thit. 
 GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁ BIỆT | 113