Module bồi dưỡng thường xuyên cấp THCS - Phần 36: Giáo dục giá trị sống cho học sinh Trung học cơ sở

 PHẠM QUỲNH 
 Module trung học cơ sở 36: Giáo dục giá trị sống cho học sinh 
 trung học cơ sở 
Module THCS 36 
 GI¸O DôC GI¸ TRÞ SèNG 
 CHO HäC SINH 
 trung häc c¬ së 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 103 
 Tài liu c thit k bi k thut thit k tài liu t hc, vì th bn có th 
 hc  mi ni, mi lúc. Tt nhiên, nu bn tp trung và hn ch c 
 nhng tác ng xung quanh thì hiu qu hc tp ca bn s cao hn. 
 Bn s c dn dt qua các hot ng hc tp ch yu nh: c, ghi 
 chép, làm bài thc hành, bài tp t ánh giá và suy ngm. Sau mi 
 chng, bn nên dng  trang suy ngm  im li nhng iu bn cm 
 thy tâm c. Hãy tho lun nhng vn  bn ã hc vi ng nghip 
 và tn dng c hi  áp dng nhng iu bn ã hc. 
 Ngay bây gi, bn hãy dành ít phút  vit ra nhng mong i ca mình 
 khi bt tay nghiên cu module này. 
 B. MỤC TIÊU 
 Module giúp giáo viên có th: 
— Nêu lên c quan nim v giá tr, nh hng giá tr và giá tr sng. 
— Phân loi giá tr sng và s liên h gia chúng. 
— Xác nh c vai trò và mc tiêu giáo dc giá tr sng cho hc sinh trung 
 hc c s. 
— Ý ngha ca giáo dc giá tr sng i cho hc sinh trung hc c s. 
— Vn dng các phng pháp giáo dc giá tr sng cho hc sinh trung hc 
 c s. 
— Thc hành xây dng, thit k các hot ng giáo dc giá tr sng. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 105 
vào nhng mi quan tâm, nhng thích thú, nhng cái a thích, nhng s 
thích, nhng bn phn, nhng trách nhim tinh thn, nhng c mun, 
nhng òi hi, nhng nhu cu, nhng ác cm, nhng lôi cun và nhiu 
hình thái khác na ca nh hng la chn. Nói cách khác, giá tr sng 
có mt trong th gii rng ln và a dng ca hành vi la chn. Hành vi 
theo phn x không biu hin các giá tr sng hay s ánh giá: t cái 
nháy mt bt thn ti phn x xng bánh chè hay bt c quá trình sinh 
hoá nào trong c th u không to ra hành vi giá tr. 
Theo ngha hp, giá tr sng là quan nim v cái áng mong mun 
(desirable) nh hng ti hành vi la chn. Theo nh ngha này, có s 
phân bit gia cái c mong mun và cái áng mong mun. nh 
ngha này c các ngành khoa hc xã hi ánh giá cao, bi nó loi tr, 
chng hn, nhng giá tr thun tuý mang tính hng lc. 
Theo ngha rng, giá tr sng là bt c cái gì c xem là tt hay xu; 
Hoc giá tr là iu quan tâm ca mt ch th nào ó. Con ngi không 
lãnh m vi th gii. Dù công khai hay ngm ngm, h u xem mi s 
vt, hin tng nh nhng cái tt hay xu, tht hay gi, c hnh hay 
thói h tt xu... 
Dng nh, mi giá tr sng u cha ng mt s nhn thc. Chúng có 
tính cht la chn hay hng dn và chúng bao gm mt s yu t tình 
cm. Các giá tr sng c s dng nh là nhng tiêu chun cho s la 
chn khi hành ng. Khi ã c nhn thc công khai và y  nht, 
các giá tr sng tr thành nhng tiêu chun cho s phán xét, s a thích 
và s la chn. Trong trng hp khi còn di dng tim n hay cha 
c nhn thc, các giá tr sng vn c thc hin nh là chúng ã cu 
thành c s cho nhng quyt nh trong hành vi. Trong rt nhiu trng 
hp, ngi ta thng thích mt iu n nh hn là nhng iu mi 
khác, ngi ta thng la chn hng hành ng này hn là hng hành 
ng khác, ngi ta thng phán xét hành vi ca nhng ngi khác... 
Các giá tr sng không phi là nhng ng c. Nhiu ng c c thù 
thng có th tng cng sc mnh cho mt giá tr nht nh. Các giá 
tr sng cng không ng nht vi các chun mc ng x. Các chun 
mc là nhng quy tc hành vi. Chúng nói v cái nên làm hay không nên 
làm i vi tng loi nhân vt c thù trong nhng tình hung nht 
nh. Các giá tr sng là nhng tiêu chun ca iu áng mong mun 
mang tính c lp hn trong nhng hoàn cnh riêng bit. Giá tr sng 
có th là im quy chiu cho rt nhiu các chun mc riêng bit. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 107 
chun mc ca mi xã hi có khác nhau. Chng hn,  mt s vùng nông 
thôn Tây Phi, nu mt ngi l gõ ca vào lúc na êm thì chun mc là 
phi mi ngi l ó vào nhà và mi ngi ó n, dn ch cho ngi ó 
ng (cho dù có phi ng trên sàn nhà). Nhng  khu buôn bán  Los 
Angeles, áp li li gi ca lúc gia êm li là hành ng bc tc, không 
tip, không nim n... 
Chun mc  ra nhng nguyên tc ch o có th "chp nhn c" 
hoc ng x thích áng trong mt tình hung có th làm. Nó còn cha 
ng mt khía cnh v cái mi ngi nên làm. 
Các chun mc không ch c áp dng vào hành vi ng x. Ngay các 
xúc cm cng b kim ch bi các chun mc. Chng hn, khi ta t nh 
"Ta không nên tc gin nh vy", cho thy rng, chúng ta ang so sánh 
cm xúc ca mình vi mt chun mc nào y. Ví d này cng cho thy, 
chun mc cng nh nhng c trng khác ca vn hoá, i vào nhn 
thc ca chúng ta bng nhng con ng rt tinh vi. 
Các chun mc có sc an kt xã hi rt cht ch. Có th nhn ra bn 
loi chun mc, ph thuc vào mc  tuân th mà chúng òi hi; mt 
là tp quán; hai là phong tc; ba là lut pháp; bn là kiêng k. 
Tp quán là nhng tc l xã hi khin mi ngi tuân theo nhng không 
chu nhiu áp lc phi thc hin. Ví d: i bít tt ging nhau, mc qun 
áo không có l thng, bt tay khi có ai chìa tay ra. Vic vi phm các tp 
quán thng không gây ra s xúc phm v tinh thn. Còn nhng ngi 
không chp nhn nhng tp quán có th c xem là nhng ngi tu 
tin, kì quc, "d hi", nhng không ai b bt gi vì hành vi này ca h. 
Phong tc là nhng chun mc xã hi c tuân theo mnh m. Vic vi 
phm phong tc gây nên s xúc phm v tinh thn. Vic mt ph n Vit 
Nam n mc h hang ra ng là vi phm phong tc ca ngi Vit. Vi 
phm phong tc gây phn ng mnh m trong công chúng. có nhng vi 
phm phong tc còn kéo theo s trng pht v mt lut pháp, vì a s 
phong tc c vit thành lun chính thc. 
Lut pháp là nhng chun mc c t chc chính tr ban hành. 
Kiêng k là tp quán xã hi b cm oán mnh m. Nó là hình thc mnh 
m nht ca chun mc xã hi. Ví d, kiêng k lon luân gn nh là ph 
bin nht  tt c các nn vn hoá. S xut hin rng rãi ca kiêng k này 
cho thy, nó có th ã phát trin t rt sm trong lch s nhân loi. Tuy 
nhiên, mt cái gì b kiêng k không có ngha là nó không bao gi xy ra. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 109 
 2) Bn hãy tìm hiu và a ra mt s câu tc ng, ca dao th hin quan 
 nim v giá tr sng ca ông, cha ta. 
2. Thông tin phản hồi 
 Khái nim giá tr sng thuc phm vi ca khái nim giá tr. Cng có th 
 coi giá tr sng nm trong khái nim giá tr. Phm vi bao quát ca khái 
 nim giá tr khá rng ln, bao cha trong nó nhiu khái nim nh, ví d 
 giá tr vn hoá, giá tr ngh nghip, giá tr sng... Các giá tr này có s 
 giao thoa vi nhau nên, mt mt, tiêu chí phân loi các giá tr sng 
 không khác vi các vi tiêu chí phân loi các giá tr, mt khác, ranh gii 
 gia các giá tr ch mang tính tng i. Khi phân loi các giá tr, cn 
 xác nh mi giá tr trong mt cu trúc, mt h thng th bc, ng 
 thi chú ý tính a dng trong các biu hin sinh ng ca tng giá tr. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 111 
Nội dung 2 
 VAI TRÒ VÀ MỤC TIÊU CỦA GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO 
 HỌC SINH PHỔ THÔNG 
Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò của giáo dục giá trị sống cho học 
 sinh phổ thông. 
1. Nhiệm vụ 
 Theo bn, giáo dc giá tr sng có vai trò nh th nào i vi hc sinh? 
 Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip  
 hoàn thn câu tr li. 
2. Thông tin phản hồi 
 Bên cnh vic hc kin thc, hc sinh trung hc c s cng cn bit 
 cách ng phó trc tình hung, qun lí cm xúc, hc cách giao tip, 
 ng x vi mi ngi xung quanh; hc cách  gii quyt mâu thun, 
 tt nht; bit th hin bn thân mt cách tích cc, lành mnh. c bit, 
 hc sinh trung hc c s cn nhn bit và có th ng phó tích cc nht 
 khi phi i mt trc nhng tình hung th thách, ca môi trng 
 sng tiêu cc. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 113 
 — Cung cp kin thc, rèn luyn k nng  phát trin và hoàn thin hc 
 sinh mt cách toàn din, bao gm th cht, tinh thn, cm xúc và vai trò 
 xã hi. 
 — To ng c, xây dng tinh thn trách nhim cho hc sinh trc nhng 
 la chn giá tr theo hng tích cc cho bn thân và xã hi. 
 — Khuyn khích, truyn cm hng cho hc sinh thc hin nhng la chn 
 giá tr theo hng tích cc ca bn thân em li nhng li ích cho bn 
 thân và xã hi. 
Hoạt động 2: Tìm hiểu mục tiêu của việc giáo dục giá trị sống 
 cho học sinh phổ thông. 
1. Nhiệm vụ 
 1) Bn hãy nêu nhng mc tiêu ca vic giáo dc giá tr sng cho hc 
 sinh ph thông. 
 2) Bn hãy nêu ý ngha ca vic giáo dc giá tr sng trong nhà trng 
 ph thông. 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 115 
 — Giúp hc sinh nhn bit các giá tr ca bn thân, ca mi ngi và ca 
 th gii. 
 — Giúp hc sinh nhn bit tác ng ca nhng hành vi, ng x tiêu cc và 
 tích cc trong các hành vi giao tip. 
 * V k nng: 
 — Bit ánh giá nhng hành vi ng x và nhng giá tr tích cc cng nh 
 tiêu cc. 
 — ng x theo các giá tr ã c khám phá trong quá trình giao tip. 
 — Phát trin k nng ra quyt nh chn la các giá tr tích cc. 
 — Bit th hin mt cách sáng to, cm nhn các giá tr qua nhiu hình 
 thc khác nhau. 
 — Áp dng các phng pháp tích cc gii quyt các mâu thun, bt ng. 
 * V thái : 
 — Nâng cao lòng t trng, t tin khng nh nhng giá tr tích cc ca bn 
 thân và tôn trng các giá tr ca ngi khác. 
 — M rng lòng khoan dung, phát trin kh nng cm nhn và trân trng 
 ngi khác và các nn vn hoá khác. 
 — Th hin tinh thn trách nhim ca bn thân vi xã hi và môi trng 
 xung quanh. 
Nội dung 3 
 NỘI DUNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH 
Hoạt động 1: Tìm hiểu nội dung và biểu hiện của hoà bình. 
1. Nhiệm vụ 
 Bn hiu hoà bình là th nào? 
 GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ | 117