Tài liệu Kĩ thuật xây dựng ma trận đề kiểm tra và biên soạn, chuẩn hóa câu hỏi đánh giá kết quả dạy học môn Địa lí

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
8
 TÀI LIỆU
 TẬP HUẤN CÁN BỘ QUẢN LÍ, GIÁO VIÊN 
 TRUNG HỌC CƠ SỞ KĨ THUẬT XÂY DỰNG MA TRẬN ĐỀ 
 KIỂM TRA VÀ BIÊN SOẠN, CHUẨN HÓA CÂU HỎI 
 ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ DẠY HỌC, GIÁO DỤC
 Môn: ĐỊA LÍ
 (Lưu hành nội bộ)
 Hà Nội, năm 2018
 1 PHẦN I
 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
 1.1. Định hướng chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh 
giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh
 Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị Trung ương 8 Khóa XI ngày 04 
tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu 
công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ 
nghĩa và hội nhập quốc tế, giáo dục phổ thông trong phạm vi cả nước đang thực hiện đổi 
mới đồng bộ các yếu tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, thiết bị và 
đánh giá chất lượng giáo dục.
 a) Về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học
 Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã chỉ đạo các địa phương, cơ sở giáo dục tiếp 
tục đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn 
luyện phương pháp tự học và vận dụng kiến thức, kĩ năng của học sinh theo tinh thần 
Công văn số 3535/BGDĐT- GDTrH ngày 27/5/2013 về áp dụng phương pháp "Bàn tay 
nặn bột" và các phương pháp dạy học tích cực khác; đổi mới đánh giá giờ dạy giáo 
viên, xây dựng tiêu chí đánh giá giờ dạy dựa trên Công văn số 5555/BGDĐT- GDTrH 
ngày 08/10/2014 của Bộ GDĐT; đẩy mạnh việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề, 
các phương pháp thực hành, dạy học theo dự án trong các môn học; tích cực ứng dụng 
công nghệ thông tin phù hợp với nội dung bài học; tập trung dạy cách học, cách nghĩ; 
bảo đảm cân đối giữa trang bị kiến thức, rèn luyện kĩ năng và định hướng thái độ, hành 
vi cho học sinh; chú ý việc tổ chức dạy học phân hoá phù hợp các đối tượng học sinh 
khác nhau; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc; tăng cường tổ 
chức dạy học thí nghiệm - thực hành của học sinh. Việc đổi mới phương pháp dạy học 
như trên cần phải được thực hiện một cách đồng bộ với việc đổi mới hình thức tổ chức 
dạy học. Cụ thể là:
 - Đa dạng hóa các hình thức dạy học, chú ý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo; 
tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong tổ chức dạy học thông 
qua việc sử dụng các mô hình học kết hợp giữa lớp học truyền thống với các lớp học 
trực tuyến nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí cũng như tăng cường sự công bằng trong 
 3 b) Về kiểm tra và đánh giá
 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các địa phương, cơ sở giáo dục tiếp tục đổi 
mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với việc đổi mới 
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 
Cụ thể như sau:
 - Giao quyền chủ động cho các cơ sở giáo dục và giáo viên trong việc kiểm tra, 
đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ; chỉ đạo và tổ chức chặt chẽ, nghiêm túc, 
đúng quy chế ở tất cả các khâu ra đề, coi, chấm và nhận xét, đánh giá học sinh trong 
việc thi và kiểm tra; đảm bảo thực chất, khách quan, trung thực, công bằng, đánh giá 
đúng năng lực và sự tiến bộ của học sinh.
 - Chú trọng đánh giá thường xuyên đối với tất cả học sinh: đánh giá qua các hoạt 
động trên lớp; đánh giá qua hồ sơ học tập, vở học tập; đánh giá qua việc học sinh báo 
cáo kết quả thực hiện một dự án học tập, nghiên cứu khoa học, kĩ thuật, báo cáo kết quả 
thực hành, thí nghiệm; đánh giá qua bài thuyết trình (bài viết, bài trình chiếu, video 
clip,) về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập. Giáo viên có thể sử dụng các hình thức 
đánh giá nói trên thay cho các bài kiểm tra hiện hành.
 - Kết hợp đánh giá trong quá trình dạy học, giáo dục và đánh giá tổng kết cuối kỳ, 
cuối năm học; đánh giá của giáo viên với tự đánh giá và nhận xét, góp ý lẫn nhau của học 
sinh, đánh giá của cha mẹ học sinh và cộng đồng. Khi chấm bài kiểm tra phải có phần nhận 
xét, hướng dẫn, sửa sai, động viên sự cố gắng, tiến bộ của học sinh. Đối với học sinh có kết 
quả bài kiểm tra định kì không phù hợp với những nhận xét trong quá trình học tập (quá 
trình học tập tốt nhưng kết quả kiểm tra quá kém hoặc ngược lại), giáo viên cần tìm hiểu rõ 
nguyên nhân, nếu thấy cần thiết và hợp lí thì có thể cho học sinh kiểm tra lại.
 - Thực hiện nghiêm túc việc xây dựng đề thi, kiểm tra cuối học kì, cuối năm học 
theo ma trận và viết câu hỏi phục vụ ma trận đề. Đề kiểm tra bao gồm các câu hỏi, bài 
tập (tự luận hoặc/và trắc nghiệm) theo 4 mức độ yêu cầu:
 + Nhận biết: yêu cầu học sinh phải nhắc lại hoặc mô tả đúng kiến thức, kĩ năng 
đã học;
 + Thông hiểu: yêu cầu học sinh phải diễn đạt đúng kiến thức hoặc mô tả đúng kĩ 
năng đã học bằng ngôn ngữ theo cách của riêng mình, có thể thêm các hoạt động phân 
 5 mạng "Trường học kết nối" về xây dựng các chuyên đề dạy học tích hợp, liên môn; đổi 
mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển 
năng lực học sinh.
 1.2. Nhiệm vụ và giải pháp đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh 
giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh
 Nhằm thực hiện có hiệu quả việc đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm 
tra, đánh giá nêu trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hướng dẫn các địa phương, cơ sở 
giáo dục triển khai các nhiệm vụ và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng sinh 
hoạt chuyên môn trong trường trung học, tập trung vào thực hiện đổi mới phương pháp 
dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh; giúp cho 
cán bộ quản lý, giáo viên bước đầu biết chủ động lựa chọn nội dung để xây dựng các 
chuyên đề dạy học trong mỗi môn học và các chuyên đề tích hợp, liên môn phù hợp với 
việc tổ chức hoạt động học tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh; sử dụng các phương 
pháp và kỹ thuật dạy học tích cực để xây dựng tiến trình dạy học theo chuyên đề nhằm 
phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh. Cụ thể như sau:
 a) Xây dựng bài học phù hợp với các hình thức, phương pháp và kĩ thuật dạy 
học tích cực
 Thay cho việc dạy học đang được thực hiện theo từng bài/tiết trong sách giáo 
khoa như hiện nay, các tổ/nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình và sách giáo 
khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các bài học (thực hiện trong nhiều tiết 
học) phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế 
của nhà trường. Trên cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình 
hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy 
học tích cực, xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh trong 
mỗi chuyên đề đã xây dựng.
 b) Biên soạn câu hỏi/bài tập để sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học 
và kiểm tra, đánh giá
 Với mỗi chủ đề bài học đã xây dựng, xác định và mô tả 4 mức độ yêu cầu (nhận 
biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao) của mỗi loại câu hỏi/bài tập có thể sử dụng để 
kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học. Trên cơ sở đó, 
biên soạn các câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả để sử dụng trong 
 7 dụng. Khi dự một giờ dạy, giáo viên cần phải đặt nó trong toàn bộ tiến trình dạy học 
của chuyên đề đã thiết kế. Cần tổ chức ghi hình các giờ dạy để sử dụng khi phân tích 
bài học.
 e) Phân tích, rút kinh nghiệm bài học
 Quá trình dạy học mỗi bài học được thiết kế thành các hoạt động học của học 
sinh dưới dạng các nhiệm vụ học tập kế tiếp nhau, có thể được thực hiện trên lớp hoặc 
ở nhà. Học sinh tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc thực hiện các nhiệm vụ học 
tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Phân tích giờ dạy theo quan điểm đó là phân tích 
hiệu quả hoạt động học của học sinh, đồng thời đánh giá việc tổ chức, kiểm tra, định 
hướng hoạt động học cho học sinh của giáo viên.
 Việc phân tích bài học có thể được căn cứ vào các tiêu chí cụ thể như sau:
 Nội 
 Tiêu chí
 dung
 Mức độ phù hợp của chuỗi hoạt động học với mục tiêu, nội dung và 
 phương pháp dạy học được sử dụng.
 Mức độ rõ ràng của mục tiêu, nội dung, kĩ thuật tổ chức và sản phẩm cần 
 đạt được của mỗi nhiệm vụ học tập.
 Mức độ phù hợp của thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng để tổ chức 
 các hoạt động học của học sinh.
 Mức độ hợp lí của phương án kiểm tra, đánh giá trong quá trình tổ chức 
 hoạt động học của học sinh.
 dạy 1. Kế hoạch và tài liệu học
 Mức độ sinh động, hấp dẫn học sinh của phương pháp và hình thức chuyển 
 giao nhiệm vụ học tập.
 Khả năng theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của học 
 sinh.
 Mức độ phù hợp, hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ và khuyến khích học 
 sinh
 sinh hợp tác, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập.
 Mức độ hiệu quả hoạt động của giáo viên trong việc tổng hợp, phân tích, 
 đánh giá kết quả hoạt động và quá trình thảo luận của học sinh.
 2. Tổ chức hoạt động học cho học 
 9 Thông tư số 29/2012/TT-BGDĐT ngày 10/9/2012 qui định về tài trợ cho các cơ sở giáo 
dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. 
 c) Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lí hoạt động dạy học, 
quản lý nhà giáo, quản lý kết quả học tập của học sinh, hỗ trợ xếp thời khoá biểu, tăng 
cường mối liên hệ giữa nhà trường với cha mẹ học sinh và cộng đồng; quản lí thư viện 
trường học, tài chính... tiến tới xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục đào tạo. 
 Đẩy mạnh việc việc ứng dụng công nghệ thông tin trong việc tổ chức hội nghị, 
hội thảo, tập huấn, họp; động viên cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh 
tham gia trang mạng "Trường học kết nối", đặc biệt trong công tác tập huấn, bồi dưỡng 
giáo viên, thanh tra viên, cán bộ quản lí giáo dục.
 11 Phần 2: Các phương án (OPTIONS) để thí sinh lựa chọn, trong đó chỉ có 1 
phương án đúng hoặc đúng nhất, các phương án còn lại là phương án nhiễu 
(DISTACTERS).
 a) Câu dẫn
 Chức năng chính của câu dẫn:
 o Đặt câu hỏi;
 o Đưa ra yêu cầu cho HS thực hiện; 
 o Đặt ra tình huống/ hay vấn đề cho HS giải quyết.
 o Yêu cầu cơ bản khi viết câu dẫn, phải làm HS biết rõ/hiểu:
 o Câu hỏi cần phải trả lời
 o Yêu cầu cần thực hiện
 o Vấn đề cần giải quyết
 b) Có hai loại phương án lựa chọn
 - Phương án nhiễu - Chức năng chính:
 Là câu trả lời hợp lý (nhưng không chính xác) đối với câu hỏi hoặc vấn đề được 
nêu ra trong câu dẫn. 
 Chỉ hợp lý đối với những HS không có kiến thức hoặc không đọc tài liệu đầy đủ.
 Không hợp lý đối với các HS có kiến thức, chịu khó học bài
 - Phương án đúng, Phương án tốt nhất - Chức năng chính:
 Thể hiện sự hiểu biết của HS và sự lựa chọn chính xác hoặc tốt nhất cho câu hỏi 
hay vấn đề mà câu hỏi yêu cầu.
 c) Các dạng câu hỏi kiểm tra đánh giá kết quả học tập - Những kiểu câu trắc 
nghiệm nhiều lựa chọn:
 13 Ví dụ 1. Dựa vào hình dưới đây và kiến thức đã học, hãy chọn phương án đúng.
 a) Trái Đất có lúc ngả nửa cầu Bắc, có lúc ngả nửa cầu Nam về phía Mặt Trời 
là do
 A. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo có hình elíp gần tròn.
 B. hướng của trục Trái Đất thay đổi trong quá trình chuyển động quanh Mặt Trời.
 C. Mặt Trời có lúc hút nửa cầu Bắc mạnh hơn, có lúc hút nửa cầu Nam mạnh hơn.
 D. trục Trái Đất nghiêng và không đổi hướng trong khi chuyển động quanh Mặt Trời.
 b) Nửa cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều nhất vào ngày
 A. 21 tháng 3. B. 22 tháng 6.
 C. 23 tháng 9. D. 22 tháng 12.
 c) Nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều nhất vào ngày
 A. 21 tháng 3. B. 22 tháng 6.
 C. 23 tháng 9. D. 22 tháng 12.
 d) Trái Đất hướng cả hai nửa cầu Bắc và Nam về phía Mặt Trời như nhau vào 
các ngày
 A. 22 tháng 6 và 22 tháng 12 B. 21 tháng 3 và 22 tháng 6.
 C. 23 tháng 9 và 21 tháng 3. D. 23 tháng 9 và 22 tháng 12.
 Ví dụ 2. Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam, hãy cho biết Tây Nguyên có khu kinh tế 
cửa khẩu nào sau đây?
 A. Nam Giang.
 B. Bờ Y.
 15